Ideeën en opvattingen over jezelf of over een situatie kunnen een belangrijk rol kunnen spelen bij allerlei psychische klachten.
Bij mensen met depressies bijvoorbeeld kunnen kleine teleurstellingen of tegenvallers een typerend patroon ontlokken aan negatieve ideeën over zichzelf, over de toekomst en over de wereld. Deze negatieve gedachten kunnen zich ontwikkelen tot een soort van automatismen. Eén tegenvaller is dan vaak al voldoende om een hele keten van negatieve opvattingen over jezelf op te roepen, zoals: “Zie je wel ik kan ook niks”, of: “Het leidt allemaal nergens toe” of: “Ik ben een mislukkeling”.
Deze gedachten op hun beurt gaan weer gepaard met negatieve gevoelens en depressieve klachten. Ook bij allerlei andere klachten, zoals angstklachten, kunnen gedachten en opvattingen een belangrijke rol spelen. Voorbeelden hiervan zijn: “Ik word niet goed, misschien ga ik wel flauwvallen”, of “Ze zullen aan me zien dat ik nerveus ben” of “Vroeg of laat wordt ontdekt dat ik helemaal niet geschikt ben voor deze functie en zal ik door de mand vallen.”
Cognitieve gedragstherapie is een systematische methode om iemand te leren zich bewust te worden van deze ketens van gedachten. Wanneer dat bewustzijn is ontwikkeld, kan men onderzoeken of deze gedachten wel kloppend zijn en ontdekken of er ook andere interpretaties, opvattingen of gedachten mogelijk zijn. Want de gedachten en gevoelens leiden vaak tot vermijding van situaties die je eigenlijk, wanneer je deze niet had, gewoon met een gezonde dosis zelfvertrouwen zou willen aangaan.
Automatische gedachten zijn dus gedachten die snel en bijna onbewust naar boven komen. Ze gaan altijd gepaard met emoties. Sombere gedachten zullen meestal gepaard gaan met een somber of depressief gevoel. Angstige gedachten gaan meestal gepaard met een gevoel van angst, onrust of somberheid. Wanneer je automatische gedachten verder gaat onderzoeken, zie je vaak dat er vragen gesteld kunnen worden over deze gedachten. Veelal zeggen ze iets over hoe de persoon in kwestie tegen bepaalde dingen aankijkt en in het leven staat. Verschillende mensen die in een zelfde situatie terecht komen reageren vaak op basis van ervaringen vanuit hun eigen verleden. Hierdoor kunnen de reacties totaal verschillend zijn. Door met mij te ontdekken wat er precies voor zorgt dat dat je bepaalde keuzes maakt en welke denkstappen hieraan vooraf zijn gegaan, is het ook mogelijk om andere invalshoeken te bekijken en te ontdekken dat hierop ook ander gedrag kan volgen. En dit kan bevrijdend werken.
Door dus vragen te stellen over automatische gedachten en te bekijken of er ook alternatieve gedachten mogelijk zijn, kan de bijbehorende emotie veranderen. Samenvattend is de cognitieve therapie bedoeld om negatieve gevoelens te verminderen. Daartoe worden de volgende stappen genomen:
1. Je leert je bewust te worden van jouw negatieve automatische gedachten
2. Je leert jezelf bewust te worden van de opvattingen die daaronder liggen (veelal door ervaringen uit het verleden ontstaan)
3. Je leert deze negatieve automatische gedachten en opvattingen uit te dagen, er kritische vragen over te stellen die je vervolgens…
4. Uitdagen om nieuw gedrag uit te proberen
5. Ervaren dat het gevolg of de uitkomst dan anders is en ook jouw gevoel erover hoogst waarschijnlijk minder negatief of angstig zal zijn